Central Hospital’dan Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Uzm. Dr. Gonca Özmen,  bağışıklık sistemi konusunda merak edilenleri anlatıyor.

Hastalıkların kol gezdiği sonbahar ve kış mevsiminde, henüz tam olarak gelişmemiş bağışıklık sistemleriyle bebekler en büyük risk grubunda yer alıyor. Bu nedenle vücutlarının en önemli savunma mekanizması olan bağışıklık sistemlerinin bilinçli şekilde güçlendirilmesi çok önemli. Anne ve babaların bebeğe karşı en önemli sorumluluğu ise; hastalıklara karşı tek mücadele silahı olan bağışıklık sisteminin gelişimine destek vermek.

Vücudu koruyan kalkan: Bağışıklık Sistemi

Çocuklar yetişkinlere oranla daha sık enfeksiyon hastalıkları yaşar. Büyüdükçe de bağışıklık sistemlerinin gelişmesi ile bu hastalıklara karşı direnç kazanırlar. Bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olan faktörler arasında ise, yetersiz ve dengesiz beslenme, uykusuzluk ve stres yer alır. Bu nedenle çocukları enfeksiyonlardan ve olumsuz etkilerinden koruyabilmek için bağışıklık sistemlerini güçlendirmek gerekiyor. Bağışıklık sistemi; bir canlıdaki hastalıklara karşı savunma mekanizmasını oluşturan hastalık etkenlerini tanıyıp onları yok eden, vücudu yabancı ve zararlı maddelerden koruyan bir sistemdir. İnsan vücudu hastalıklara karşı bir savunma sistemi ile donatılmıştır. Bağışıklık sistemi hastalıklara yol açan sebepler tarafından uyarıldığında harekete geçer. Sistem, yabancı olarak algıladığı mikroorganizma ile karşılaşınca bundan kurtulmak için savaşmaya başlar.

Bağışıklık sisteminin gelişimi anne karnında başlar 

Yeni doğan dönemi fizyolojik olarak bağışıklık sisteminin tam olgunlaşmadığı bir dönemdir. Bu nedenle bu dönemde özellikle anne sütü ile beslenmeye özen gösterilmeli, hijyen kurallarına dikkat edilmeli, bebek enfeksiyon hastalığı geçirenlerden uzak tutulmalı ve rutin çocukluk çağı aşıları tamamlanmalıdır.  

Yetersiz beslenme ve kronik hastalıklara dikkat

Yetersiz beslenme, çeşitli kronik hastalıklar gibi bağışıklık sistemini baskılayan durumlar dışında doğuştan bağışıklık sistemi bozuklukları da olabilir. Bu tip hastalıklar genellikle yaşamın ilk 6.-9. ayları sonrasında tekrarlayan, alt ve üst solunum yolu hastalıkları olarak karşımıza çıkar. Bunun dışında yaşamın ilk aylarında ortaya çıkan daha ağır ve acil müdahale gerektiren hastalıklar da vardır.

2 yaşına kadar anne sütü

Bebeklerin güçlü bir savunma sisteminin olması için sağlıklı bir vücuda sahip olması gerekir. Bağışıklık sistemini güçlendirmek için; anne sütüyle iyi ve dengeli beslenmeli, hijyen kurallarına da dikkat edilmelidir. Bunların yanında bebeğin aşılanmasının ihmal edilmemesi, iyi bir uyku uyuması ve dinlenmesi sağlanmalı, mutlu-huzurlu yaşam ve sağlıklı çevre koşullarına önem verilmesi gerekir.

Beslenme ve uyku düzeni bebeğin bağışıklık sistemini güçlendirmede önemli rol oynar. Özellikle bebeklere 2 yaşına kadar anne sütü vermek bağışıklık sistemini güçlendiren en önemli faktörlerdendir. İlk günlerde gelen kolostrum olarak adlandırılan sütün, bağışıklık sistemi için önemi çoktur.

Rafine gıdalardan uzak durulmalı

Anne sütünün dışında daha sonraki süreçte bağışıklık sistemini dengede tutup, güçlendirmek için beslenmeye çok dikkat edilmesi gereklidir. Mümkün olduğu kadar rafine olmuş gıdalardan ve raf ömrü uzun gıda maddelerinden uzak kalınmalıdır

Vitaminler, demir, çinko ve selenyum alımına özen gösterilmeli

Antioksidan olarak adlandırılan A, C, D, E vitaminlerinin, demir, çinko ve selenyumun yeterli miktarda alınmasına özen gösterilmelidir. A vitamini, sarı renkli ve koyu yeşil sebze, meyvelerden alınabilir. C vitamini hastalıklara karşı koruyucu vitaminlerin başında gelir ve çilek, kivi, kavun, portakal, mandalina gibi meyveler C vitamini açısından oldukça zengindir. Ayrıca zerdeçal, zencefil de C vitamini kaynaklarındandır. E vitaminini ise; kuruyemiş, zeytin, zeytinyağı ve bazı yeşil sebzelerde bulunmaktadır. D vitamini için gıdaların dışında güneş de önemli bir kaynaktır. Bu sebeple temiz hava ve güneşten de faydalanmayı ihmal etmemek gerekir.

Çinko, bağışıklık sisteminde önemli rol oynar. İlaçlar aracılığı ile çinko alınabileceği gibi et, nohut gibi gıdalar da önemli çinko kaynaklarındandır. Selenyum; dana-kuzu ciğeri, somon ve ton balıklarından alınabilir. Demir eksikliği bağışıklık sistemini en çok etkileyen nedenlerden biridir. Bu nedenle aralıklı olarak, demir eksikliğinin varlığı kontrol edilmeli ve ona göre tedavi düzenlenmelidir.

Savunma sistemi dengesi için Omega 3 ve Omega 6

Bebeğin savunma sistemi dengesinin korunması için Omega 3 ve Omega 6 yağ asitlerinden de faydalanılmalıdır. Omega 6; yağ kaynaklarının çoğundan alınabilirken; Omega 3 keten tohumu , ceviz ve balıktan karşılanabilir.

Ayrıca bağışıklık sistemini güçlendirdiği iddia edilen bazı ilaçları almadan önce mutlaka uzman hekime danışmak gerekir. Aynı şekilde grip aşılarını uygulamadan önce de hekime danışmak oldukça önemlidir. Son yıllarda gündemde olan prebiotik ve probiotiklerin de savunma sistemindeki desteğinin unutulmaması gerekir.

Yeterli uyumayan çocuk kolay hastalanır

Bebeklerin ve çocukların bağışıklık sisteminin güçlenmesinde uyku çok önemlidir. Erişkinlere göre çocukların uyku gereksinimi daha fazladır. Yeterli uyumayan, dinlenmeyen çocukların hastalıklara daha kolay yakalandığı bilinen bir gerçektir.

Bağışıklık sistemini ve dengesini bozan bazı durumlar vardır. Bunlar;

• Anne sütü alınmaması
• Yetersiz ve dengesiz beslenme
• Çocukluk çağı aşılarının yapılmaması
• Yetersiz uyku
• Hijyen kurallarına uymama
• Kalabalık ortam
• Sağlıksız çevre koşulları, sigaralı ortam
• Mutsuz ve huzursuz yaşam
• Güvenliksiz ve sevgisiz aile ortamı

Tüm bunlara bakıldığında bağışıklık sisteminin sağlıklı ve dengeli olması için pek çok faktör önem arz eder. Bunların hepsi bir bütün olarak düşünülerek, en değerli varlıklarımız olan çocuklara güzel ve sağlıklı koşullar sağlanmaya çalışılmalıdır.